تهویه بیمارستان

سیستم های تهویه در بیمارستان ها مجموعه ای منحصر به فرد از چالش ها را برای تصفیه هوا ایجاد می کنند ، زیرا بیمارستان ها ساختمانهای بسیار پیچیده ای هستند که شامل قسمت های مختلفی از اتاق ها با ویژگی های متفاوت دمایی ، جریان هوا و غیره هستند. در این مقاله به بررسی سیستم های تهویه و فیلتراسیون بیمارستان ها و مراکز درمانی ، اتاق عمل ، آزمایشگاه ها ، اتاق بیمار و اتاق تمیز می پردازیم
افزایش مداوم الزامات و مقررات سازمان بهداشت جهانی برای رعایت استانداردهای بهداشتی و ایمنی که از زندگی انسان محافظت می کند ، تقاضای گسترده ای برای سیستم های تهویه بیمارستان ایجاد می کند. بهبودی بیمار و همچنین محافظت از سلامتی دکتر ها و پرستاران و پرسنل ، بالاترین اولویت را در بیمارستان ها دارند. در حقیقت ، روش های ضد عفونی محیط در بیمارستان ها بیش از 100 سال پیش در دستورالعمل های استاندارد تعریف شده است . با این حال ، امروزه در مقایسه با گذشته ، هوا بسیار آلوده تر است. به عنوان مثال ، الودگی هوا توسط ترافیک جاده ای بیشتر یا فعالیت صنایع و گسترش جمعیت موجب تولید الاینده بیشتر در محیط زیست می شود. هدف راه اندازی سیستم تهویه در بیمارستان جلوگیری از شیوع بیماری ، آسایش و رفاه انسان می باشد. نوع کاربری هر قسمت بیمارستان با توجه به آلودگی های میکروبی ، ویروسی ، شیمیایی و .. در طراحی و ساخت سیستم های تهویه موثر است.
استانداردهای مختلفی مختص طراحی ، ساخت و نگهداری تأسیسات تهویه مطبوع در بیمارستان ها توسط سازمان ASHRAE ، مثل 14644UNE-EN ISO ، برای اتاق های تمیز و محوطه های کنترل شده در سطح بین المللی تنظیم و تدوین گردیده است

تهویه مطبوع مراکز بهداشتی درمانی بسیار مهمتر از تأمین راحتی بیماران و پرسنل است. تجهیزات پزشکی در بیمارستان ها و مراکز درمانی به سطح دما و رطوبت حساس هستند و برای عملکرد دقیق آنها به کنترل کامل هوا احتیاج دارند. ضروری است که فضاهای مختلف و کاربرد آنها را به وضوح منطقه بندی کنید. در بیمارستان لازم است اتاقهایی فراهم شود که بیماران با بیماری های مختلف تحت درمان و استراحت قرار بگیرند ، در این میان گروهی در معرض بیماری های واگیردار قرار می گیرند که به قرنطینه و ایزولاسیون نیاز دارند و همچنین اتاق هایی برای بیماران مبتلا به افسردگی یا سیستم ایمنی ضعیف (مانند اتاقهای مراقبت های ویژه ، یا اتاق نوزادان و اتاق عمل ) . بسیار ضروی است که از ورود عوامل بیماری زا که به وفور در بیمارستان ها وجود دارد جلوگیری شود. بیمارستان ها مکان هایی هستند که غلظت عوامل میکروبی بسیار بالاتری نسبت به سایر مراکز دارند و بیشتر این عوامل توسط جریان هوا حرکت می کنند و موجب می شود تجهیزات تهویه مطبوع نسبت به جمع آوری عوامل بیماری زا بسیار مورد اهمیت باشند و حتی ممکن است داخل کانال ها ، هواکش ها و… به عنوان مناطقی برای کشت میکروب عمل کند. در نتیجه با طراحی صحیح تجهیزات تهویه از بروز این موارد جلوگیری نمائید ، به طوری که بیماران ، پرسنل بیمارستان و مراجعه کنندگان از مواجهه عوامل بیماری زا محافظت شوند.
علاوه بر موارد فوق ، کنترل دما در سیستم های تهویه مطبوع از طریق سیستم های گرمایش و سرمایش و تجهیزات کنترل رطوبت و فشار محیط از اهمیت ویژه ای برخوردار است . بنابراین می بایست هنگام طراحی سیستم تهویه مطبوع ، سیستم تامین هوا و فیلتراسیون برای هر بخش تمامی فاکتور های بالا را منظور کرد ، به طوری که علاوه بر راندمان بالا به راحتی قابلیت تعمیر و نگهداری داشته باشد .

نکات مهم در طراحی سیستم های تهویه بیمارستان

سیستم تصفیه کننده هوا:

هوای بیرون شامل ، ذرات گرد و غبار ، دود ، میکروب و باکتری و مواد شیمیایی است به همین منظور جهت تامین هوای پاک باید از سیستم فیلتراسیون چند مرحله ای استفاده کرد.

سیستم تامین هوا :

با توجه به هواگذر خروجی از تمامی بخش های بیمارستان می بایست هوای جدید جایگزین شود تا خلاء ایجاد نگردد. لذا محاسبه میزان سیستم Supply بسیار اهمیت دارد.

ایزوله سازی

محاسبات مرتبط با اتاق های تمیز clean room و اتاق های فشار منفی و محوطه هایی که باید ایزوله باشند (از نظر ورود ذرات ، بو و …) ، طراحی درب و پنجره اتاق ها و منافذ را در نظر داشته باشید

تعمیرات و نگهداری سیستم

با توجه به استهلاک دستگاه ها ، زمان تعویض فیلتر ها و بازدید ها برای تشخیص وقوع خرابی می بایست سیاست ها و برنامه ریزی های جدی صورت پذیرد .

سیستم هواکش

میزان هواگذر و ظرفیت تمامی تجهیزات برقی به خصوص هواکش ها می بایست به گونه ای طراحی و ساخته شود که مصرف انرژی بهینه گردد.

آلودگی صوتی

بیماران نیازمند آرامش هستند و سرو صدای تجهیزات تهویه نباید این آرامش را مختل کند . لذا سطح نویز و استفاده از صدا گیر و لرزه گیر می بایست لحاظ گردد.

تلفات سیستم

تلفات فشار هوای ناشی از دمپر های اطفا حریق ، کولر ها و … در محاسبه و طراحی سیستم در نظر گرفته شود.

این سیستم تصفیه هوا دارای طراحی خاص جهت جلوگیری از میعانات آب در داخل آن می باشد همچنین سطوح داخلی با رنگ اپوکسی یا پلی استر پوشانده و یا با استیل ضد زنگ جهت اکسید نشدن قطعات ساخته می شود ، پنل های دستگاه باید ضد آب و عایق نسوز ، مجهز به پنجره بازرسی و سیستم تشخیص افت فشار جهت تعویض فیلتر ها باشند . این سیستم حداقل به سه الی چهار سطح فیلتراسیون نیاز می باشد ، این سطوح عبارتند از :

1- پیش فیلتر

شامل فیلتر های پارچه ای و پاکتی جهت جذب الاینده های بزرگ ، ذرات گرد و غبار جامد . وجود این فیلتر ها باعث افزایش طول عمر سایر فیلتر های کربن فعال و هپا تا 25 % می شود

2- فیلتر کربن فعال

شامل بستر هایی آغشته به کربن فعال جهت جذب بخارات ، گاذ ها و ذرات ریز شیمیایی

3- فیلتر هپا

فیلتر نوع HEPA با حداقل سطح فیلتراسیون 99.5٪ تا 99.95٪ ذرات زیر یک میکرون و آلودگی های میکروبی را به دام می اندازد انتخاب نوع فیلتر هپا بستگی به نوع سالنی که تصفیه هوا برای آن رخ می دهد ، دارد.

4- فیلتر فرا بنفش UV

این سیستم جهت پاکسازی هوا از آلودگی های ویروسی و میکروبی توسط اشعه فرا بنفش کاربرد دارد . در اتاق های عمل و اتاق مراقبت های ویژه شما به سطح بالایی از مراقبت در برابر این آلودگی ها دارید . لذا فیلتر فرا بنفش و هم چنین فیلتر هپا در دو سطح آخر نقش اساسی را ایفا میکندد

سایر تجهیزات این سیستم شامل هواکش ها و سیستم گرمایش می باشد. سیستم گرمایشی بسته به اقلیم منطقه ای که بیمارستان در آن تاسیس شده است متفاوت است و می بایست مطابق به دمای استاندارد تبادل گرمایی بین دمای بیرون و دمای داخل ایجاد کند.

درک موارد فوق ما را بر آن دارد تا مواردی را به عنوان آلودگی مستقیم و غیرمستقیم در نظر بگیریم. مواردی که مستقیماً در هنگام جراحی با بیمار تماس خواهند گرفت ، مانند دست و ابزار جراحان. آلودگی غیرمستقیم است که ممکن است از گرد و غبار موجود در هوا ، ذرات تنفسی ، الیاف لباس یا بیماری های عفونی منتقل شده در هوا حاصل شود.

کلاس بندی سیستم تهویه اتاق عمل

مطابق استاندارد 14644UNE-EN ISO اتاق های عمل به 3 دسته تقسیم می شوند .
1- کلاس A ، اتاق عمل جهت جراحی های پیچیده مانند قلب و عروق ، پیوند اعضا و … می باشد. سیستم تهویه در این کلاس به صورت یک طرفه توصیه می شود و هوا حداقل 35 بار در ساعت تعویض گردد.
2- کلاس B ، اتاق عمل معمولی جهت جراحی های معمولی و اورژانسی . سیستم تهویه به صورت عادی و هوا 20 بار در ساعت تعویض میگردد.
3- کلاس C ، برای جراحی های سرپایی و زایمان می باشد . سیستم تهویه به صورت عادی و هوا 15 بار در ساعت تعویض میگردد. حداقل جریان هوای خروجی 1200 متر مکعب در ساعت باشد تا غلظت گازهای بیهوشی و ضد عفونی کننده در حد قابل قبولی حفظ شود. همچنین در اتاق های عمل کلاس A و B ، حداقل هواگذر 2400 متر مکعب در ساعت پیشنهاد می گردد .

نکات مهم در تهویه اتاق عمل

• هوا در چهار مرحله باید فیلتر شود (مطابق چهار مرحله که در بالا ذکر شد)
• جریان هوا با جریان ملایم در بالای تخت جراحی برقرار باشد
• فشار بیش از حد به اتاق های اطراف وارد نشود . (حداکثر 15Pa)
• تمام سطوح داخل اتاق عمل باید تمیز و ضد عفونی باشد .

نکات مهم در تهویه آزمایشگاه

• استفاده از سیستم تصفیه هوای چهار مرحله ای
• جریان هوا با تلاطم پایین در بالای دستگاه های آزمایش
• فشار بیش از حد به اتاق های اطراف وارد نشود .( حداکثر Pa 15)
• در صورت آزمایش مواد خطرناک ، مثل سموم ، اسید ها و باز ها ، فشار ملایم مکش باید حفظ شود و هوای خروجی باید بسیار کارآمد فیلتر شود
• تمام سطوح داخل اتاق باید تمیز و ضد عفونی باشد.
• کنترل دما در آزمایشگاه ها امر مهمی به شمار می آید . خنک سازی می بایت بدون میعانات در داخل آزمایشگاه صورت گیرد زیرا مناطق مرطوبت می تواند به یک محیط کشت ویروس و باکتری تبدیل شود.

تهویه اتاق تمیز (clean room)

کلین روم یا اتاق تمیز برای ایجاد یک محیط ایمن جهت انجام عملیات پزشکی ، استقرار کارکنان و تجهیزات حساس و هم برای بیمارانی که در اتاق های عمل حضور دارند کاربرد دارد.
تهویه اتاق تمیز پیچیده ترین چالش ها را برای تصفیه هوا ارائه می دهد. اتاق های تمیز باید تمام استانداردهای بین المللی cleanroom و طبقه بندی ISO را داشته باشد و بیش از حد معمول راندمان داشته باشند.
اتاق تمیز مطابق با تعداد ذره در متر مکعب و اندازه ذرات کلاس بندی می شود. به عنوان مثال ، در یک اتاق تمیز کلاس 7ISO حداکثر 352000 ذره در هر متر مکعب در ابعاد از 0.5 میکرومتر تا 5.0 میکرومتر می تواند وجود داشته باشد. یک اتاق تمیز فوق العاده ایزوله کلاس 5ISO می تواند حداکثر 3520 ذره در این محدوده اندازه ذرات وجود داشته باشد. در مقایسه ، هوای بیرون در یک محیط معمولی شهری شامل 35 میلیون ذره است.